به گزارش همشهری آنلاین، این آزمایش‌ها را می‌توان به دو دسته کلی تقسیم کرد: آزمایش‌هایی که پادتن‌ها یا آنتی‌بادی‌های تولیدشده بر ضد ویروس ایدز را اندازه می‌گیرند و آزمایش‌هایی که قطعات ویروس در خون را شناسایی می‌کنند:
الف- تستهای تشخیص آنتی‌بادی
از بدو ورود ویروس به بدن تا رسیدن سطح پادتن (آنتی بادی) به حد قابلتشخیص در آزمایشهای قابل دسترس، ممکن است بین ۲ هفته تا ۱۲ هفته طول بکشد. در افرادی که رفتارهای پرخطر مانند تزریق مشترک و یا تماس جنسی مشکوک داشتهاند، اما جواب آزمایش منفی شده است، لازم است ۳ ماه بعد و در صورت تداوم رفتار، هر شش تا ۱۲ ماه آزمایش تکرار شود.
این تست شامل آزمایش های زیر است:
۱- آزمایش الایزا (Elisa): این آزمایش از انواع تستهای سنجش آنتی بادی برای تشخیص اچ‌آی‌وی است. این آزمایش براساس سنجش پادتن ضد اچ‌آی‌وی بوده و حساسیت بالایی دارد. میزان اختصاصی بودن این روش کم است، ولی با تکرار آن اختصاصی بودن آن افزایش می‌یابد. چون کیت‌های این آزمایش برای تعدادی از نمونه‌ها به طور همزمان باید استفاده شود تا مواد آن هدر نرود و هزینه آزمایش کم شود، در مراکز کوچک ممکن است مجبور باشند چند روز منتظر شوند تا نمونه‌های کافی جمع شود و بعد آزمایش را انجام دهند.
پاسخ مثبت یا فعال در این آزمایش نیاز به آزمایش تاییدی دیگری به نام وسترن بلات (western blot) برای رسیدن به تشخیص نهایی دارد.
۲- آزمایش «وسترن بلات» یکی دیگر از تستهای سنجش آنتی بادی به حساب میآید. تست وسترن بلات به عنوان یک آزمون تاییدکننده به کار میرود که وجود پادتن بر علیه چند نوع پروتئین ویروسی را بررسی میکند، این تست نسبت به الایزا اختصاصی‌تر است. در واقع این تست روی خون افرادی که تست الایزای آنها مثبت شده باشد، برای تایید وجود ویروس روی خون آنها انجام می‌گیرد و در صورت مثبت شدن، ابتلای فرد به اچ‌آی‌وی اثبات می‌شود.
۳- آزمایش سریع (رپید تست) : روشهای سادهتری نیز برای تشخیص آنتی‌بادی وجود دارد که ممکن است در آینده ای نزدیک جایگزین روش الایزا شود. یکی از آنها استفاده از کیت‌های تست سریع (Rapid Test) است که در عرض ۱۰ تا ۲۰ دقیقه به جواب می‌رسند و از نمونه‌های خون یا بزاق می‌توانند برای آزمایش استفاده کنند.
- روال تایید منفی یا مثبت بودن فرد از لحاظ عفونت اچ‌آی‌وی
از آنجا که شیوع اچ‌آی‌وی در کشور ما کم است ارزش اخباری آزمایشهای پادتن کم است، بنابراین حداقل دو جواب آزمایش مثبت یا دو جواب منفی برای اطمینان از وضعیت هر فرد لازم است.
در دستورالعمل بالینی مرکز مدیریت بیماریهای واگیر وزارت بهداشت در بخش تشخیص آزمایشگاهی آمده است: «در صورتیکه تست الایزا منفی باشد، شخص اچ‌آی‌وی منفی در نظر گرفته می‌شوند مگر این که مواجهه احتمالی جدیدی با اچ‌آی‌وی نامعلوم رخ داده باشد. در صورتی که بیمار مواجهه اخیر (طی ۶ ماه اخیر) داشته باشد و نتیجه آزمایش اولیه الایزا منفی باشد، این آزمایش باید بعد از ۶ هفته تکرار شود. و اگر نتیجه منفی باشد، در ماه سوم و ششم بعد از مواجهه تکرار شود. پیگیری طولانیتر (۱۲ ماهه) برای افرادی توصیه می‌شود که مواجهه همزمان از طریق پوست با فرد مبتلا به عفونت همزمان هپاتیت C و اچ‌آی‌وی داشتهاند. اگر همه این آزمایش‌ها منفی گزارش شدند، می توان بیمار را اچ‌آی‌وی منفی در نظر گرفت.»
همچنین از آن رو که پادتن‌ها از طریق مادر مبتلا وارد بدن جنین می‌شوند و تا ۱۸ ماهگی در بدن او باقی می‌ماند، تستهای بر مبنای آنتی‌بادی برای تشخیص ابتلا در نوزاد متولد شده از مادر مبتلا مناسب نیستند.
ب- تستهای سنجش قطعات ویروس
این تست‌ها شامل این آزمایش‌ها می‌شوند:
۱- آزمایش آنتی ژن سطحی p۲۴: این آزمایش از تستهای سنجش قطعات ویروس است که وجود یکی از آنتیژن‌های سطح ویروس را در خون می‌سنجد. این آزمایش برای روزهای اولی که ویروس وارد بدن شده مناسب‌تر است و البته ممکن است بعد از تولید آنتی‌بادی، غلظت این آنتی‌ژن‌ها پایین بیاید به طوری که دیگر قابل‌شناسایی نباشند. تست p۲۴ معمولا در روز دهم پس از ورود ویروس به بدن می‌تواند انجام شود ولی فقط در ماه اول ارزش دارد نه بعد از آن و اهمیت نتیجه مثبتش بیشتر از نتیجه منفی است. امروزه انجام این آزمایش به شکل منفرد توصیه نمی‌شود.
۲- آزمایش PCR: در این آزمایش وجود قطعات ماده ژنتیکی ویروس را در مایعات بدن فرد می‌سنجند. هزینه آن زیاد است (۲۵۰ تا ۳۵۰ هزار تومان) و در مراکز انگشت‌شماری در کشور انجام می‌شود. مورد مصرف آن معمولا برای مواردی مانند نوزادان و افراد در مرحله پیشرفته ایدز است که تشخیص به روش پادتن در آنها مشکل یا غیرممکن است.
البته این آزمایش به شیوه کمّی نیز انجام می‌شود، یعنی تعداد قطعات ژنتیکی ویروس در خون را اندازه بگیرند که به آن «آزمایش بار ویروسی» هم میگویند و معمولا برای تعیین پیشرفت بیماری یا بررسی پاسخ به درمان در افراد مبتلایی که داروهای ضدویروسی مصرف می‌کنند، انجام می‌شود.
منبع: مرکز ملی پیشگیری از ایدز ایران
نظر شما